چرا اسمز معکوس؟

در حال حاضر مقرون به صرفه‌ترین و مطمئن‌ترین روش تصفیه آب، اسمز معکوس است. در دستگاه‌های تصفیه آب خانگی این نوع روش تصفیه به دلیل وجود فیلترهای کربن و وجود ممبرین هم بر املاح آلی و هم بر املاح غیرآلی موثر واقع می‌شـود. با توجه به مصـرف انـرژی، هزینه نگهـداری و هـدررفت آب (فضلاب خروجی از ممبرین) نسـبت به بقیه روش‌هـای تصـفیـه با توجه به عملـکرد مـوثری که دارد ،اقتصادی‌تر از روش‌هـای دیـگر اسـت. به جدول ذیل از دستورالعمل فیلمتک جهت تصفیه آب ملاحظه نمایید.

1- چرا از روش اسمز معکوس برای تصفیه آب در سازمان‌های آب استفاده نمی‌شود؟

ساخت، نصب، تعمیر، نگهـداری و راهـبری این سیـستم در ابعـاد بزرگ و ظرفـیت بالا بسیار پرهـزینه و گـران است. بـه طـوری‌ کـه هیـچ کشـوری (حتـی کشورهای ثروتمند) تا کنون قادر به چنین سرمایه‌گذاری در ابعاد وسیع نبوده‌اند. ضرورتی هم ندارد، چرا که هر انسان در طول شبانه روز به طور متوسط 2 لیتر آب صرف آشامیدن می‌کند در حالی که بین 300 تا 800 لیتر آب جهت سایر مصارف خود استفاده می‌کند. به عنوان مثال در تهران به ازای هر نفـر 300 لیتر آب وارد شبکه شهری می‌شود که این آب عاری از میکروب است و برای مصارف بهداشتی، اعم از شست‌وشوی البسه، ظـروف، استحمام، سرویس بهداشتی و…. مناسب است؛ اما جهت آشامیدن و مصارف خوراکی می‌بایست به میزان حدود 2 لیتر آب برای هر نفر تصفیه کامل شده و مـواد محلـول و مضر و احتمالا موادی که از محل تصفیه خانه تا نقطه مصرف وارد آب شده‌اند نظیر رسوبات لوله‌ها، زنگ آهن و پوسیدگی لوله‌ها و حتی کلر مـوجـود در آب حذف شود. برای این موضوع یکی از بهترین راه‌کارها استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب خانگی مجهز به سیـستم اسمز معکوس است. اسـتفـاده از ایـن سیستم در شبکه‌های شهری و توسط سازما‌ن‌های دولتی خارج از وظیفه دولت‌هاست و به دلیل عدم ضرورت و هزینه زیاد هیچ کشوری اقدام به چنـین کاری نمی‌کند زیرا این عمل به نوعی هدر دادن ثروت ملی است.

2- آیا بدن انسان به مواد معدنی داخل آب که طی فرایند تصفیه توسط دستگاه‌های تصفیه آب خانگی حذف می‌شوند، نیازی ندارد؟

قبل از هرچیز ذکر این نکته ضروری است که تا کنون روشی برای تصفیه آب ابداع نشده است که قادر باشد فقط ناخالصی‌ها و ترکیبات مضر، مانند نیترات، آرسنیک، فلزات سنگین و… را از آب جدا کرده و عناصر مفید را در آب باقی بگذارد. اما لازم است بدانیم که انسان بیشتر مواد معدنی مورد نیازش را از غذا، سبزیجات و سایر منابع طبیعی تامین می‌کند. در واقع آب برای بدن انسان یک منبع اصلی تامین مواد معدنی محـسوب نمی‌شود و با کاهـش غلـظت این مواد در آب بدن دچار فقر مواد معدنی نخواهد شد. به عنوان مثال تصور کنید غلظت کلسیم در یک نمونه آب 80 میلی گرم در لیتر باشد. این به ایـن معنی است که در هر لیوان از این آب 20 میلی‌گرم کلسیم موجود است. این در حالی است که کلسیم موجود در یک لیوان شیر 290 میلی‌گرم، یعنی حدود 15 برابر کلسیم موجود در یک لیوان آب است. این در حالی است که بدن انسان قابلیت جذب املاح غیرآلی را ندارد. علاوه بر این لازم یه ذکر اسـت که املـاح موجود در آب عموما از این نوع هستند. در واقع مواد معدنی موجود در خاک توسط آب حل می‌شود و گیاهان این مواد را جذب کرده و به مواد معدـنی آلـی تبدیل می‌کنند. انسان نیز از طریق سبزیجات، میوه‌ها یا گوشت حیوانات علف‌خوار این مواد را بدست می‌آورد.هـمچنین می توانید بـرای کـسـب آشنـایی بیشتر با مزایا آب تصفیه شده به مقاله فواید استفاده از دستگاه تصفیه آب در خانه مطالعه کنید.

3- آیا با جوشاندن آب شرایط آب بهتر می‌شود (تصفیه می‌شود)؟

عده‌ای از مردم بر این باورند با جوشاندن گچ و آهک آب را گرفته، آب سـبک و تصفیه مـی‌شود. عده‌ای دیگر نیـز به دلـیل اینـکه پزشـکان برای نـوزادان آب جوشیده شده را توصیه می‌کنند اعتقادشان این است که همین کار برای تصفیه آب کافی است. در ابتدای امر باید خاطرنشان کرد که با جوشیدن فقـط کربنات کلسیم و منیزیم به دیواره کتری یا سماور می‌چسبد و بقیه املاح مضر در آب باقی مانده و بلکه غلیظ‌تر هم می‌شود. زیرا آب بخار شده و غلظـت املاح بالا می‌رود. فرض کنید آبی دارای 50 میلی‌گرم در لیتر نیترات باشد، اگر دو لیتر آب را در ظرفی داشته باشیم، بنابر این 100 میلی‌گرم نیتـرات در آن وجود دارد. آب را بجوشانید، یک لیتر آن تبخیر شود. حالا در یک لیتر 100 میلی‌گرم نیترات وجود دارد. این آزمایش را با TDS نیز می‌توانید انجام دهید. فقط بعد از جوشیدن آب برای تست باید اجازه دهید آب به دمای معمولی برسد. در آخر باید این نکته را یادآوری کرد که پزشکان صرفا برای اطمینان از مـیکروب کشی برای نوزادان آب جوشیده شده را توصیه می‌کنند. بهتر است آب دستگاه‌ تصفیه خانگی را هم برای مصرف نوزادان بجوشانید.

4- بعضی از مردم این سوال را دارند که چرا بعد از این همه مدت که آب آلوده استفاده کرده‌اند بیمار نشده‌اند؟

اگر کسی بابت نارسایی کلیه به پزشک مراجعه کند، پزشـک از کجا مـی‌تواند تشـخیص دهـد که این بیـمار به دلیل وجود آلومیـنیوم موجود در آب به این مشکل دچار شده است یا عامل دیگری سبب بروز بیماری در فرد شده است؟ علاوه بر این باید توجه داشته باشیم که بیماری‌هایی که از آلودگی آب در بدن افراد ایجاد می‌شود، معمولا به سرعت اتفاق نمی‌افتد بلکه در طول مدت چندین سال زمینه بروز آن ایجاد شده است. البته این بستگی به استعداد شخص برای ابتلا به آن بیماری را دارد. مطلب آخر اینکه اگر شخصی بابت آلودگی‌های شیمیایی جان سالم به در برده است، استعداد ابتلا به بیـماری را به نسل بعدی منتقل کرده است.

5-TDSچیست و میزان استاندارد آن در آب آشامیدنی چقدر است؟

کل جامدات محلول در آب است که برابر مجموع غلظت همه یون‌های موجود در آب می‌باشد. مواد محلول در آب ممـکن است از نظر ماهیـت آلی یا معدنی باشند. واحد سنجش TDS، ppm (یک واحد در میلیون) است. میزان کل جامدات محلول در آب که از دو نظر قابل بررسی است.

مقدار TDS در آب آشامیدنی در استاندار آب شرب ذکر شده است. این مقدار در استاندارد آب شرب ایران 1500 ppm و در شرایط ویژه 2000  ppm اسـت. این میزان حداکثر مقدار مجاز است. مقدار مطلوب کل جامـدات محـلول آب در اسـتاندارد ذکر نشـده است؛ اما آنچه مسلـم است هرچقدر ناخـالصـی‌هـای محلول در آب، خصوصا آن دسته از ناخالصی‌ها که ممکن است تغییر طعم آب را به دنبال داشته باشند یا بعـضی از املاح که برای بدن مضر هستنـد ماننـد نیترات، کمتر باشد آب گواراتر و سالم‌تر خواهد بود. از طرفی کاهش پارامتر TDS نسبی است و برای مصرف‌‌کنندگان مخـتلف متفاوت اسـت. آسـتانه تغـییر مزه نیز قابل اندازه‌گیری نبوده و لذا در استاندارد ذکر نشده است. با این توضیحات مشخص می‌شود که ممـکن اسـت مقدار ناخالصـی‌های محلول در یک نمونه آب از مقدار استاندارد تجاوز نکرده باشد،؛ اما از نظر مصرف‌کننده آن مطلوبیت لازم را نداشته باشد.

6-سختی آب چیست؟ درجه سختی آب چقدر است؟

برای آشنایی با تعریف سختی آب چیست؟ باید به این موضوع اشاره کرد که سختی آب به طور کلی به میزان املاح و مواد معدنی موجود در آب اشـاره دارد که عمدتا شامل یون های کلسیم و منیزیم است اما اگر بخواهیم دقیق تر آنرا بررسی کنیم به سه نوع زیر دسته بندی می شود.

• سختی موقت : سختی موقت را سختی کربناتی  نیز می‌نامند. این سختی شامل کربنات کلسیم و منیزیم می‌شود که عمدتا به کمک حرارت یا ازدیاد PH کاهش می‌یابد.
• سختی دائم : سختی دائم را سختـی غیرکربناتی نیز می‌نـامند. این سـختی با حرارت دادن قابل حذف نیسـت. به طـور کلی عـوامـل سـختی کاتیون‌هایی مانند: آلمینیوم، آهن، منگنز و روی هستند که در سختی آب شـرکت می‌کنند. ولـی کلسیم و منیزیم به مـقدار زیاد در وجـود دارد و کاتیون‌های دیگر یا وجود ندارند یا میزانش کم است.
• سختی کل : مجموع سختی موقت و سختی دائم، سختی کل را تـشکلیل می‌دهد. واحد انـدازه گیری سختی mg/l (میلی‌گرم بر لیتر) اسـت. جدول زیر میزان مجاز سختی آب آشامیدنی را طبق استاندارد سازمان کیفیت آب آمریکا نشان می‌دهد.

جدول فوق بر اساس داده های Water Quality آمریکا تنظیم گردیده است